Ned-H3_Hoofdstuk

Op welke punten wijkt het opkweken van Ned-H3's af van de gebruikelijke aanplant- en verzorgingsadviezen?

a. Standplaats - Zo kan een fuchsia uit de kas die, opgeplant in een pot, die na half mei in de border wordt gezet, het gehele seizoen probleemloos worden verplaatst. De standplaats van in de border aangeplante gekwalificeerde winterharde fuchsia's moet evenwel qua uitgroeihoogte/breedte vooraf zorgvuldig worden gekozen.

Winterharde fuchsias moeten volop in de zon staan.

Tijdens de proefopstelling, en in mijn voor- en achtertuin de jaren daarna, is sterk naar voren gekomen, dat er voor het goed uitgroeien van de uitlopers uit de ogen van het wortelgestel, er in het vroege voorjaar veel warmte nodig is. In mijn achtertuin staan de winterharde fuchsia's pas laat in het voorjaar in de zon en dit blijven daar kleine planten met weinig uitlopers.Op het proefveld en in mijn voortuin groeien de winterharde fuchsia's snel en goed uit doordat ze al in het vroege voorjaar (en het seizoen daarna) volop in de zon staan.

De bodembedekkers (Ducea's e.a.) vlak bij de wortelhals haal ik in maart weg zodat daar de grond goed opgewarmd kan worden.

b. Onderhoud - Een positief punt van in de border overwinterende fuchsia's is onder meer dat ze wat water geven, bemesten en oude bloemen weghalen betreft niet zoveel onderhoud vragen en daardoor tevens geschikt zijn voor tuin- en plantsoenaanleg.

Ned H3-soorten met bepaalde kruisingsouders blijken in het algemeen minder gevoelig te zijn voor ziekten en plagen, Maar ook kunnen deze in de border overwinterende fuchsia's last hebben van een ziekte of plaag [zie hierna i. Bestrijding ziekten en plagen] waarvan uit de kas afkomstige collecties fuchsia's niet of nauwelijks last hebben.

Voldoende uitgegroeid wortelgestel - Plant winterharde fuchsia's aan met voldoende uitgegroeid wortelgestel. De hier zojuist aangeplante is afkomstig van een professionele kweker, die ze in de verkoop brengt uitgegroeid in potten van 210 mm

c. Stekken - De werkgroep heeft in de beproevingsjaren nogal wat aangeplante gewortelde stekken verspeeld, doordat die met onvoldoende uitgegroeide wortelkluit onvoldoende de winter moesten doorstaan. Vaak betrof het plantjes die pas in het voorjaar in de stekbak aan de beworteling waren gebracht en die na nog enige tijd opgepot te zijn in een 90x90 mm-pot verder in de border moesten uitgroeien.

We hebben de ervaring opgedaan dat stekken die op deze wijze zijn opgekweekt in de border een daaropvolgende (strenge) winter meestal niet overleven. Om nu te voorkomen dat Ned-H3 winterharden een slechte naam krijgen door het regelmatig wegvallen van dit soort onvoldoende uitgegroeide planten, kan de kweker aan de koper het best het volgende advies geven:

'Haal zo'n plant in oktober van het eerste jaar van aanplanten toch maar uit de tuin, snoei hem een klein beetje bij, plant hem op in een pot en laat hem binnen op een vorstvrij plekje overwinteren, probeer door af en toe spaarzaam water te geven wel de plant aan de groei te houden, en voorkom een botrytis aantasting door oud afgevallen blad regelmatig weg te halen '. Na half mei kan zo'n plant in de border teruggeplant worden en voortaan zal hij daar succesvol kunnen overwinteren.

Beter is het als de kweker al in augustus/september stekken afneemt en deze laat bewortelen. Na tweemaal verpotten kunnen de planten redelijk goed beworteld in mei in de verkoop worden gebracht in potten van 120x120 of 150x150 mm. Zo'n goed gewortelde stek mag dan best voor enkele kwartjes meer worden aangeboden.

Verdiept aanplanten 13 kB.jpg (12688 bytes)

Dieper aanplanten Winterharde fuchsia's kunnen het beste met de wortelhals circa 0,10 m onder het aangrenzende grondoppervlak worden aangeplant.

d. Grondsoort van de border - Over het algemeen is de bodem van een border of plantsoen waarin ook andere planten goed groeiden, geschikt voor het aanplanten van winterharde fuchsia's. De wat dichtgeslagen grond kan door omwerking, van tevoren luchtig worden gemaakt. Een rijk bemeste tuingrond kan bij sommige Ned-H3 winterharden tot gevolg hebben dat ze uitgroeien met veel blad en weinig bloemen (bijv. F.magellanica molinea 'Alba' , 'Hawkshead' en 'Sharpitor').

Belangrijk is ook om voor aanplanting na te gaan of er voordien in deze grond aardappels, aardbeien of dahlia's hebben gestaan [zie ook verderop het kaderstukje 'Biologische bestrijding van verticillium nog niet praktijkrijp']. Is dat het geval, dan loopt men de kans op den duur de planten door de verwelkingsziekte Verticillium dahliae te verspelen. Bij twijfel kan men eerst een groter plantgat graven en dit vervolgens vullen met een speciaal fuchsiagrondmengsel; zo zal men zeker gedurende enige jaren het toeslaan van deze ziekte voorkomen.

e. Bemesting - De bemestingsbeurten op het proefveld waren gering of bleven geheel achterwege. In ieder geval is ons gebleken dat een te rijke bemesting veel bladvorming tot gevolg heeft, naast soms geringe bloei. De circa 75 winterharden in mijn eigen voortuin, waarvan de meesten er al meer dan tien jaar staan, krijgen daar ook maar sporadisch een mestbeurt; vooral de laatste jaren groeien ze uit tot grote (soms te grote) planten. Bontbladigen geve men bij voorkeur weinig of geen mest (ze doen het trouwens ook het beste op een lichte en zonnige standplaats, de bonte bladkleur verloopt dan minder naar groen).

De werkgroep gaf om de planten goed aan de groei te krijgen doorgaans begin mei een lichte bemesting met kunstmestkorrels 14-14-14 . In mijn borders met Ned-H3's doe ik dat ook maar de kunstmestkorrels zijn dan van een gemakkelijker verkrijgbare samenstelling. In 1991 is op het proefveld geen enkele mestbeurt gegeven en zoals de foto's in de Ned-H3 hardy fuchsiasphotogallery weergeven (meeste opnamen zijn van eind augustus 1991) is de bloei dat jaar overweldigend geweest.

f. Watergift - Het aanhouden van een collectie fuchsia's die in de kas of kuil overwinteren en daarna opgroeien in een pot, levert de hobbyist veel werk op, voornamelijk doordat hij veelvuldig een extra watergift moet toedienen. Dat water geven is bij een in de border overwinterende Ned-H3 -collectie nihil.

Plantsoenaanplanting in Rheden - Voor Fleurig ' 93 (een show van Regio Zuid-Gelre) verzorgde de werkgroep een aanplanting winterharde fuchsia's. Zo'n 500 planten, gesponsord door kwekerij Streng uit Reeuwijk, werden na overwintering in een vorstvrije kas, het volgende jaar aangeplant in een plantsoen bij de dorpspomp.In de extreem hete zomer van 1995 hadden ze het zwaar te verduren. De plantsoendienst gaf toen namelijk geen enkele extra watergift. Slechts wat dwergstruiken als 'Tom Thumb' overleefden deze barbaarse verzorging niet.

Gedurende een aantal beproevingsseizoenen is er overigens ook tijdens warme dagen geen extra watergift gegeven, Wel moeten in de border aangeplante gewortelde stekken direct veel water krijgen en zal men dat kort daarop bij dergelijke jonge planten nog enige malen moeten herhalen. In een droge hete periode loopt de bloei dan wel sterk terug. Uit ervaring blijkt dat regelmatig gegeven sproeibeurten (verneveld broezen onder de planten door) ook in een droge hete periode de bloei sterk bevordert. Een bodembedekking met versnipperde boomschors gaat het uitgroeien van onkruid tegen en kan door beter vasthouden van vocht ook tevens gunstig zijn voor de bloei. In mijn borders bereik ik hetzelfde (en mooier) effect door een grondbedekking met bodembedekkers van ducea's .

Ned-H3's met een kleine omvang (en wortelgestel) weerstaan droogte minder goed. Daarom 'Tom Thumb', ' Lady Thumb', 'Son of Thumb' en 'Alice Hoffmann' dan wat vaker water geven. Een Ned-H3 die door hitte er slap bijstaat niet overdag maar pas 's-avonds water geven.

g. Behandeling voor de winter - Zodra de winter dreigt in te vallen (in de maanden november/december) moet bij fuchsia's die in de border staan, een lichte bescherming rondom de voet worden aangebracht. Beschikt men over afgevallen blad ( geen eikenblad ), dan geeft een laag van zo'n 0,10 m bladbedekking rondom de voet en in het hart tussen de takken gedrukt een goede bescherming. Afdekken met turfstrooisel is vanwege geringe isolerende werking (het wordt als een natte spons) niet aan te bevelen.

Uitdrukkelijk adviseren we om in de border overwinterende fuchsia's voor de winter niet te ver in te snoeien en zeker niet geheel af te knippen!

h. Behandeling na afloop van de winter - Ongeveer half april kunnen de bevroren takken afgeknipt worden. Dan kan ook de bladbedekking worden weggehaald, waarbij men erop moet letten de dan eventueel onder het bladpakket aanwezige en verscholen worteluitlopers niet te beschadigen, Begin mei kan men de eerder genoemde lichte bemesting voor het beter aan de groei brengen geven met kunstmestkorrels 14-14-14.

In verband met mogelijk ontstaan van schade door nachtvorst moet men voor eind mei de grond rondom de fuchsia's nog niet los-spitten of los-schoffelen (zie Voorkom schade door nachtvorst aan uw winterharde fuchsia's ).

In het verdere zomerseizoen bestaat dan het onderhoud simpelweg uit een extra watergift in hete perioden (beter is onderdoor broezen) en alert zijn op het uit de hand lopen van ziekten en plagen.

Speciale aandacht verdient het goed op naam houden van een collectie winterharden (zie de tip in Op naam houden van in border overwinterende fuchsia's ).

i. Bestrijding van ziekten en plagen - De werkgroep heeft de ervaring dat een Ned-H3 aanplanting minder gevoelig is voor de algemeen bij fuchsia's bekende ziekten en plagen. Met name Ned-H3's waarvan een der kruisingsouders een F.regia is, zijn niet of nauwelijks vatbaar voor ziekten of plagen.

We vermoeden dat aantasting door de larven van de taxuskever bij winterharde fuchsia's, aangeplant in de border, nihil zal zijn. De larven zitten immers niet opgesloten in een pot en zullen dus minder rigoureus het wortelgestel aanvreten om in leven te blijven. Ieder jaar signaleer ik bij een aantal hangers, die in potten in houten bloembakken staan, dat het wortelgestel nagenoeg geheel is weggevreten. Sinds ik struiken en kroonboompjes van niet-winterharde fuchsia's zonder pot in mijn tuin uitplant is aan deze planten zelden meer schade door geheel weggevreten wortels voorgekomen. Van mijn in de border overwinterende Ned-H3's heb ik nog nooit een plant gesignaleerd met door de larven geheel weggevreten wortels.

Aantastingen door bladluis en witte vlieg hebben we niet of nauwelijks gesignaleerd. Vermoedelijk komt dat doordat deze categorie fuchsia's niet in de kas overwintert. Meestal vormen de kassen infectiehaarden voor het ontstaan van deze plagen in de zomer.

Ook de schade door wantsen hebben we niet of nauwelijks gesignaleerd, vermoedelijk doordat er geen berken in de nabijheid van het proefveld staan en dat is ook het geval bij de aanplanting in mijn voortuin.

Aantastingen door de spintmijt kwamen in de planten op het proefveld en in mijn voortuin wel regelmatig voor. Daarbij blijken winterharden met klein blad (met name 'Papoose', 'Hawkshead 'en de F.magellanica's) het meest gevoelig te zijn voor spint. Op milieuvriendelijke wijze kan deze plaag (die kale, ontbladerde takken veroorzaakt) binnen de perken worden gehouden door het geven van de eerdergenoemde bloei-bevorderende sproeibeurten met koud water. Loopt een aantasting te zeer uit de hand, dan is altijd nog een bespuiting mogelijk met een van de specifieke bestrijdingsmiddelen tegen spint.

In sommige seizoenen vlogen op het proefveld bij het langslopen van de beproefde planten 'wolken' cicaden op. Omdat dit meestal laat in het seizoen gebeurde, is tegen deze plaag (die bruine bladpunten veroorzaakt) niets ondernomen.

Laat in het seizoen kwam in de aanplanting op het proefveld regelmatig fuchsiaroest voor. Hier hebben we ook weinig tegen gedaan; in de winter kunnen de sporen van deze schimmel namelijk zonder waardplanten in hun naaste omgeving niet overleven. Men heeft dan ook minder kans op roestaantasting als er geen waardplanten - Epilobiums, zoals abies, wilgenroosje of godetia - in de te beplanten border of de naaste omgeving ervan staan. Wel is het oppassen met stekken die zijn afgenomen van een door deze schimmel aangetaste collectie. In de warme en vochtige kas kunnen de gewortelde stekken tijdens de winter of het voorjaar last krijgen van roestaantasting. Preventief spuiten met een roest-bestrijdend middel is in dit geval gewenst. Zijn de stekken echter al door roest aangetast, dan is het soms mogelijk (het is ons althans eens bij zo'n aantasting in de kas voor een groot aantal exemplaren gelukt) ze op te kalefateren door ze wat in te snoeien en zoveel mogelijk aangetast blad eraf te halen. Wij bespoten daarna de stekkencollectie nog met een bestrijdingsmiddel tegen roest. Afhankelijk van het gekozen middel kan hierdoor wel de groei enige tijd geremd worden, maar ook kunnen daardoor vele nieuwe vertakkingen ontstaan.

In fuchsia's die in de border overwinteren komen een tweetal specifieke ziekten/plagen voor. Een hinderlijke aantasting is het doorzeefd zijn van de bladeren met kleine gaatjes, veroorzaakt door aanvreting van aardvlooien. Met name in een warm voorjaar kunnen juist de voor deze dieren nog gemakkelijk bereikbare jonge uitlopertjes flink worden aangetast. Soms is deze beschadiging zo erg dat uitlopers afsterven. Wat later in het seizoen kunnen de aardvlooien ook de wat verder uitgegroeide planten ontsieren door hun perforaties van het bladpakket (zie 'Bladperforator in winterharde fuchsia's' voor de levenscyclus van dit kevertje en een milieuvriendelijke vangmethode). In de landbouw komt hij nog al eens voor in bietenland.

Wellicht de meest hinderlijke plantenziekte bij fuchsia's die in de border overwinteren is de verwelkingsziekte Verticillium dahliae . Deze ziekte heeft de werkgroep op het Velpse proefveld in 1990 veel extra werk bezorgd. Van planten die door de genoemde schimmel zijn aangetast, verwelken van enkele (later meer) takken de bladeren plotseling en sterven deze takken af. Lager in de aangetaste takken is een lichtpaarse tot grijze verkleuring in het hout te zien. De schimmel dringt via de wortels de plant binnen. De ziekte komt (vrijwel zeker) niet voor bij fuchsia's die in potten worden opgekweekt en die in een winterberging overwinteren. Aangezien er tegen deze schimmelziekte voorlopig nog geen bestrijding mogelijk is, moet men bij de standplaatskeuze eerst nagaan, of er in de border eerder aardappels, aardbeien of dahlia's stonden [zie ook in onderstaand kaderstukje nog een aantal andere hiervoor gevoelige gewassen]. Deze plantensoorten, die zelf geen last hebben van de ziekte, zijn namelijk de veroorzakers van deze in de grond voorkomende schimmel. Waak ook voor infectie door in een border met fuchsia's geen compost te verwerken, waarin aardappelschillen zijn mee gecomposteerd.

Verwelkte takken - Door de verwelkingsziekte Verticilium dahliae

Biologische bestrijding van verticillium nog niet praktijkrijp

Momenteel wordt er ook gewerkt aan een biologische bestrijding van de schimmel Verticillium dahliae. Er loopt momenteel een onderzoek aan de Landbouwuniversiteit Wageningen. Op de website van AgriHolland Nieuws http://www.agriholland.nl/nieuws/ is daarover informatie te vinden.

In een bericht van oktober '98 is daar te lezen dat er meer gewassen last hebben van deze plantenziekte. Genoemd worden daar ook de linde, iep en esdoorn; in de glastuinbouw de chrysant, roos, tomaat en aubergine. De laatste jaren is de schade door de verwelkingsziekte aanzienlijk toegenomen, onder meer omdat de schimmel persistente overlevingsstructuren produceert die vele jaren in de grond kunnen overleven. Het ontwikkelen van alternatieven voor chemische grondontsmetting (door onze fuchsia-liefhebbers niet toe te passen - red.) is van groot belang.

Mario Nagtzaam heeft zich toegelegd op de biologische bestrijding van Verticillium met behulp van de bodemschimmel Talaromes flavus, die zich rond de plantenwortels vestigd. Volgens de literatuur zou de schimmel de ontwikkeling van Verticillium kunnen beheersen. Veldproeven geven echter wisselende resultaten, waardoor de biologische bestrijdingsmethode op dit moment nog niet rijp is voor de praktijk.

Vervolgonderzoek zal zich allereerst moeten richten op de vraag onder welke omstandigheden de schimmel de beheersing van de verwelkingsziekte tot stand brengt. Recentere informatie hierover was maart 2000 nog niet op internet te vinden.

Hoe maken we een beplantingsplan voor borders met winterharde fuchsia's?

Al eerder is aangegeven dat in de border overwinterende fuchsia's moeilijk zijn te verplaatsen tijdens het uitgroeiseizoen. Doordat bij het aanplanten de uitgroeihoogte/breedte nog niet aan de plant afleesbaar is, wordt gemakkelijk een verkeerde standplaats in de border gekozen. De werkgroep heeft gedurende een aantal jaren op het proefveld de uitgroeibreedte en -hoogte op 1 november gemeten en vastgelegd. In de site Ned-H3 hardy fuchsias-photogallery , van deze Gelderse Fuchsia Info-site staan de Ned-H3's gegroepeerd in een negental galerijen en achter iedere cultivarnaam staat daar de bloeikwaliteit (G, N of N/G) en de gemeten uitgroei in november (breedte x hoogte). Daarmee wordt een (zij het minder concrete) indicatie gegeven over de aan te houden plantafstand, indien bijvoorbeeld aangeplant wordt in groepjes van drie of vijf per soort of voor het inplanten van vakken. Uiteraard heeft de werkgroep met aanplantafstanden verder geen ervaring opgedaan. Bij aanplantingen Ned-H3's in groepen in mijn eigen tuin blijkt dat de planten na enige jaren veelal te dicht bij elkaar staan.

In de collectie Ned-H3-fuchsia's komen als verschijningsvormen voor 'semi-bodembedekker', 'dwergstruik', 'struik' of 'haagplant' [ zie 'Aanplantingsvormen in Ned-H3 winterharde fuchsia's ']. Terecht mist u in het rijtje de verschijningsvorm 'kroonboom' en 'hanger'. Van een in de border overwinterende Ned-H3 -kroonboom bevriest de stam, en hoewel het mogelijk is dat hij daarna weer vanuit het wortelgestel uitloopt, doet hij dat dan wel voortaan in de verschijningsvorm van struik. Als regel zijn hangers, uitgeplant in de border, niet aantrekkelijk, doordat op de grond liggende takken met bloemen eraan met opspattende grond worden besmeurd.